„Nikiforowi” naszej literatury…
Piątek, 1.IV.1983r.
Ten fragment utworu Jana Pocka wybitnego poety ludowego z Kalenia koło Markuszowa zamyka w sobie wiele tendencji charakteryzujących świat poetycki ludowego twórcy, zmarłego przed dziesięcioma laty. Widoczny jest w tym świecia kult ziemi i „ojczystych łanów”, przywiązanie do przyrody, głębokie odczucie piękna natury. Widoczne jest również zrozumienie, że ojczysta ziemia „śpiewem skowronków karmiona”, to zarazem synonim wartości najwyższej — Ojczyzny. Dorobek poetycki ..Nikifora” naszej literatury jest ogromny. Chcę tylko wspomnieć, ze w 1980 roku nakładem Wydawnictwa Lubelskiego ukazały się „Poezje Jana Pocka” z wnikliwą rozprawą wstępną i opracowaniem prof. dr hab. Aliny Aleksandrowicz z UMCS. Nieżyjący już poeta — rolnik, samouk reprezentował w swoich wierszach najwybitniejszy poziom artystycznie rozumianej ludowości.
Skromny chłopski pieśniarz z Kalema nie śmiał nawet marzyć o ogromnej sławie jaką cieszy się po śmierci. Realnych kształtów nabiera bowiem powoli inicjatywa koła ZSL w Markuszowie — odsłonięcie pomnika Jana Pocka. Stanie on przy ruchliwej trasie Z-81, na Rynka w centrum tej miejscowości.
Przypomnijmy pokrótce historię tego pożytecznego pomysłu. W 1980 roku powołano Społeczny Komitet Budowy Pomnika Jana Pocka w Markuszowie, którego przewodniczącym wybrano naczelnego redaktora „Chłopskiej Drogi” Mieczysława Róg – Świostka, Ogłoszono konkurs na projekt pomnika. Wpłynęło kilkanaście prac o krańcowo różnym poziomie. Jury pod przewodnictwem zawodowego rzeźbiarza doc. Gustawa Zemły wybiera jednak pracę twórcy ludowego Jarosława Furgały z Polwicy (woj. wrocławskie). Jemu też powierzono wykonanie pomnika. Rzeźba sporych rozmiarów przedstawiać ma poetę, który bezpośrednio po powrocie z pola (co niejako sugeruje ubiór) usiadł za stołem, na którym leży chleb. Jedną ręką podparł głowę, w drugiej natomiast trzyma ołówek. Jest zamyślony, zapewne są chwilę przeniesie na papier w formie wiersza swe obserwacja z ciężkiej pracy w polu.
Zakupiono potężną białą, bryłę kamienną o wadze ośmiu ton. Rzeźbiarz Jarosław Furgała od przeszło miesiąca pracuje w Ośrodku Rzeźby Polskiej w Orońsku koło Radomia. Do, tychczas Furgała rzeźbił tylko w drewnie. Wydawało się, że nie poradzi sobie z twardym kamieniem, gdyż jest to tworzywo dla niego zupełnie obce. Sugerowano nawet, by do Orońska nie wieźć nagrodzonego projektu wykonanego zresztą w drewnie. Tymczasem artysta z pamięci odtworzył swój projekt, który zresztą niczym nie różnił się od oryginału. W Orońsku — jak nam powiedział niedawno wiceprzewodniczący Społecznego Komitetu Budowy Pomnika inż. Marian Burek są nim zauroczeni. Pracują od świtu do zmierzchu. Profesjonaliści udzielili mu wprawdzie kilka rad, ale artysta ludowy potakiwał tylko. Wszystko robi Jednak po swojemu. W połowie kwietnia rzeźba ma być gotowa. Jaka będzie — zobaczymy. Wprawdzie Jarosław Furgała nie znał osobiście Jana Pocka ale miał okazję obejrzeć film dokumentalny o Janie Pocku.
A było to tak Swego czasu pracownik Akademii Rolniczej Wiesław Michoski sporządzał dokumentację wsi odchodzącej, unikalnej, ginącej. W roku 1963 wybrał się do Kalenla i przy okazji sfilmował Jana Pocka. Jest to rzecz o tyle ciekawa i unikalna bo wykonana przez filmowca – amatora. Pokazany jest spracowany rolnik i jednocześnie wielki, skromny poeta żyjący wówczas w ubóstwie. Dodatkowym niezaprzeczalnym walorem filmu Jest autentyczny głos autora przejmującej i pięknej poezji, recytującego własne wiersze.
Film tan należałoby prezentować w Muzeum Wsi Lubelskiej, a o kopię powinno się postarać Stowarzyszenie Twórców Ludowych.
Są takie inne przykłady hołdu składane ludowemu poecie z Kalenla. Od 1971 r. redakcja „Chłopskiej Drogi” przyznaje doroczne nagrody artystyczne nazwane imieniem Jana Pocka. Także co roku Zarząd Główny STL organizuje dla swych członków Konkurs Literacki im Jana Pocka. Przed przeszło dwoma laty nakładem Wydawnictwa Lubelskiego ukazał się tom jego „Poezji” liczący prawie 500 stron. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza w 1973 r wydrukowała „Wiersze”. Ukazaly się też dwa specjalne „Biuletyny” WDK w Lublinie poświęcona życiu i twórczości poety.
W ub. roku Ministerstwo Łączności wprowadziło kolorową kartką pocztową przedstawiającą wizerunek Jana Pocka i krótką informacje o nim. Mennicę Państwową opuści niebawem medal pamiątkowy wydany przez WOIT i Towarzystwo Miłośników Lublina. Ukazał się ekslibris Pocka zaprojektowany przez Zbigniewa Strzałkowskiego. Społeczny Komitet Budowy Pomnika wystąpił z propozycją do miejskich rad narodowych w Lublinie i w Puławach o nazwanie ulic imieniem poety z Kalania-
MIECZYSŁAW KOŚCIŃSKI