Zygmunt Kupisz (1894-1979)
Zygmunt Kupisz urodził się w Olempinie gmina Markuszów 21.05.1894 roku, zmarł 8.05.1979 roku; -został pochowany na miejscowym cmentarzu parafialnym. Jego ojciec był kowalem folwarcznym, który w czasie parcelacji majątku nabył w pobliskich Łanach niewielkie gospodarstwo, gdzie wkrótce zamieszkali z całą rodziną. Pomagał rodzicom w prowadzeniu małego gospodarstwa i pracy kowalskiej. Okres wojny spędził w armii carskiej i zakładach pracujących na potrzeby armii. W latach 1915-1918 przebywał kolejno: w Ufie – na krótkim przeszkoleniu przed wysłaniem na front; następnie w Pskowie – na kursie tokarzy, mających pracować w fabrykach zbrojeniowych; w Kamieńczudze i Kijowie – gdzie został skierowany do pracy. Do Polski powrócił w 1918 r. Po powrocie do Łan zajął się wraz z żoną pracą na bardzo małym obszarowo gospodarstwie (1,37 ha) i podnoszeniem swojego wykształcenia. Był absolwentem rosyjskiej szkoły powszechnej w Markuszowie, a to dawało mu szansę ukończenia z powodzeniem: 4-letniego kursu ogólnokształcącego Instytutu Oświaty Dorosłych im St. Staszica w Warszawie, rocznego kursu Powszechnego Uniwersytetu Korespondencyjnego, oraz zdobycia kwalifikacji księgowego i piastowania funkcji głównego księgowego w GS w Markuszowie. Działał społecznie i politycznie na terenie powiatu Puławskiego. Był m.in. działaczem PSL Wyzwolenie – przez kilka lat jego przewodniczącym. W latach 1923-1931 sprawował funkcję członka Sejmiku Powiatowego w Puławach, był opiekunem sierocińca w Górze Puławskiej, działał w organizacjach spółdzielczych. W okresie II wojny światowej pełnił funkcję wójta, należał do Batalionów Chłopskich, gdzie od stycznia 1943r – jak sam wspomina: „od pierwszej chwili wszedłem do Piątki Powiatowej – ROCHA (pseudonim „Kułaski”).”
Jako poeta należał grona założycieli Stowarzyszenia Twórców Ludowych (STL), 3.02.1968 roku złożył podpis na dokumencie w Wojewódzkiej Radzie Narodowej w Lublinie obok Kolegów po piórze Bronisława Pietraka, Jana Pocka czy rzeźbiarza Aleksandra Fijałkowskiego. Za działalność polityczną, społeczną i narodowowyzwoleńczą Z. Kupisz był wielokrotnie odznaczany, m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Partyzanckim. Od wczesnej młodości pisał też wiersze, ale udokumentowany debiut przypadł dopiero na 1934 r., kiedy to na łamach czasopisma „Wieś – Jej Pieśń” wydrukował utwór Porównanie. Pisywał także do „Wyzwolenia” i „Społem”, a w okresie okupacji (pod pseudonimem „Jan Koławski”) do pism podziemnych, jak: „Zielona Kadra”, „Wyzwolenie” i „Wieś Tworząca”. Po II wojnie swoje wiersze drukował m.in. w „Zielonym Sztandarze” i „Biuletynie Informacyjnym STL”, ale przede wszystkim w antologiach współczesnej poezji ludowej: Wiersze proste jak życie (Lublin 1968), Chłopski znak (Lublin 1969), Wieś tworząca (t. 1-6, Lublin 1962—1980), Antologia współczesnej poezji ludowej (Warszawa 1972), Ojczyzna (Lublin 1987), Chłopscy pisarze Lubelszczyzny. Katalog wystawy (Lublin 1995). Ludowy poeta z Łanów wydał także dwa samodzielne tomiki: Nasze wizytówki nr 1 (Puławy 1973) oraz Najdroższy uśmiech (Kraków 1978). Zakres gatunkowy twórczości Z. Kupisza to przede wszystkim liryka. Ma ona często charakter społeczny, a ta z okresu przedwojennego i II wojny światowej ujawnia także postawę i zaangażowanie polityczne autora. Ważnym motywem jego poezji jest także ziemia, zboże – jako symboliczny znak chłopskiej pracy oraz wieś rodzinna. W ostatnim okresie życia istotnymi tematami staje się również przemijanie i jakby paralelnie – motyw jesieni. Poza tym Kupisz pisał także satyry, utwory okazjonalne – np. o świętach, wiejskich zwyczajach i opowiadania. Jest również autorem nie publikowanego dotąd pamiętnika.
O Zygmuncie Kupiszu pisali (najczęściej są to krótkie notki biograficzne):
Alina Aleksandrowicz, [w:] Wieś tworząca, t. 1, Lublin 1962, s. 22;
Jan Szczawiej, [w:] Antologia współczesnej poezji ludowej, Warszawa 1972, s. 948-949;
Roman Rosiak, Wstęp do: Z. Kupisz, Najdroższy uśmiech, Kraków 1978, s. 5-8;
Stefan Aleksandrowicz, [w:] Chłopscy pisarze Lubelszczyzny, Lublin 1995, s. 20.
